Zespół jelita drażliwego
Obok takich chorób, schorzeń i zaburzeń, jak m.in. niedoczynność tarczycy, Hashimoto, insulinooporność, czy cukrzyca typu 2., jelito nadwrażliwe to problem, na który skarży się coraz więcej osób. W świetle najnowszych badań, problemy jelitowe „wyprzedzają” znacznie te związane z gospodarką lipidową, z glukozą, czy insuliną, a nawet z hormonami. To właśnie zespół jelita drażliwego / nadwrażliwego (ZJN, IBS z ang. Irritable Bowel Syndrome) jest jedną z najczęściej stawianych obecnie diagnoz. Wzdęcia, biegunki i / lub zaparcia, niestrawność, gazy, bóle brzucha, a także bóle głowy, czy znacznie pogorszony nastrój i nieustanne zmęczenie – to jedynie wybrane objawy mogące świadczyć o IBS. Jeśli obserwujesz je także u siebie, może pora zatroszczyć się o jelita i poprawić znacznie komfort swojego życia?
Wiele osób żyje w przekonaniu, że „tak już mają i tak musi być”. A wcale nie musi. Leczenie i dieta w IBS to jedno z trudniejszych wyzwań, jednak możesz znacząco wpłynąć na jakość swojego życia, zdrowie i ogólne samopoczucie. Poznaj zatem zalecenia dietetyczne i przykłady posiłków, które będą dla Ciebie naprawdę dobre.
IBS – podstawowe objawy
Przebieg zaburzeń w przypadku IBS może być zupełnie różny dla różnych osób. Jednak pewien zestaw objawów jest właściwy w zasadzie dla wszystkich zmagających się z problemem jelita nadwrażliwego. Zacznijmy jednak od tego, czym jest IBS.
Zespół jelita drażliwego / nadwrażliwego (IBS, ZJN, jelito drażliwe, jelito nadpobudliwe) to zaburzenie czynnościowe jelit. Zazwyczaj jego rozwój nie prowadzi do poważnych powikłań zdrowotnych (jednak w dłuższej perspektywie nieleczone IBS oraz SIBO – o nim napiszę później – może prowadzić do rozwoju cięższych jednostek chorobowych). Sam przebieg zaburzenia znacząco pogarsza natomiast komfort życia pacjentów zmagających się z tego typu problemami jelitowymi.
Najczęściej występującymi dolegliwościami występującymi w IBS są:
- ból lub dyskomfort w jamie brzusznej
- zmiana rytmu wypróżnień (biegunki, zaparcia)
- zmiana konsystencji stolca
- uczucie pełności nawet po zjedzeniu kęsa pokarmu, czy też wypiciu kilku łyków wody
- wzdęcia
- drażliwość
- osłabienie
- depresja
- niedokrwistość
- niedobory pokarmowe
- brak siły mięśniowej
- migrenowe bóle głowy, głównie u kobiet
- bóle pleców i miednicy, przede wszystkim u kobiet
- zaburzenia miesiączkowania
- zaburzenia funkcjonowania pęcherza moczowego, częstomocz
- choroba lokomocyjna
- przewlekła niezapalna choroba reumatyczna tkanek
Wymienione objawy w wielu przypadkach właściwe są również dla SIBO, czyli zespołu rozrostu flory bakteryjnej jelita cienkiego. Jednak do tematu SIBO powrócę w dalszej części tego wpisu.
Warto w tym miejscu dodać, że z IBS dwukrotnie częściej zmagają się kobiety. W diagnostyce istotne jest, aby nawracający ból brzucha występował przynajmniej raz w tygodniu, w okresie co najmniej 3 ostatnich miesięcy. Zespół jelita nadwrażliwego jest bardzo trudny do zdiagnozowania i łatwo pomylić objawy choroby z innymi dysfunkcjami układu pokarmowego. Polecanym rozwiązaniem jest udanie się do lekarza specjalisty, w tym przypadku gastroenterologa.
Jelito drażliwe – przyczyny choroby
Przyczyn występowania zespołu jelita nadwrażliwego jest dużo. W wielu przypadkach trudno je zidentyfikować. Przebieg choroby może mieć także różną postać u różnych pacjentów. Przyjmuje się jednak, że podstawową rolę w występowaniu choroby i jej rozwoju ma dysfunkcja osi połączeń pomiędzy mózgiem a jelitami.
Istotne znaczenie w rozwoju IBS będą mieć również:
- zaburzenia jelitowego układu nerwowego
- czynniki infekcyjne
- czynniki zapalne
- czynniki psychogenne
- przewlekły stres
- niewłaściwy sposób odżywiania
- nieprawidłowy skład mikroflory jelitowej
- zaburzenia hormonalne u kobiet
- nadużywanie środków przeczyszczających
- nadużywanie leków hormonalnych i antybiotyków
- przebyte infekcje żołądka i jelit
- nietolerancje i alergie pokarmowe (w tym nierozpoznana celiakia)
- SIBO, czyli przerost flory bakteryjnej w jelicie cienkim
Jak widać przyczyn występowania problemów jelitowych w formie ISB jest naprawdę wiele. Poszczególne czynniki będą determinować m.in. sposób leczenia oraz rodzaj dobranej diety. Dlatego tak istotna w zespole jelita drażliwego jest specjalistyczna diagnostyka oraz współpraca z dietetykiem w zakresie ustalania indywidualnej diety.
Zespół jelita drażliwego – 4 formy zaburzeń
- IBS z zaparciami. Więcej niż 1/4 wypróżnień to twardy lub grudkowaty stolec, z kolei poniżej 1/4 wypróżnień to stolec luźny lub wodnisty
- IBS z biegunkami. Tutaj odwrotnie, czyli powyżej 1/4 wypróżnień stanowią te ze stolcem luźnym / wodnistym, natomiast poniżej 1/4 wypróżnień stanowią stolce twarde i grudkowate.
- IBS w formie mieszanej. Zarówno stolec twardy, jak i luźny wstępuję w powyżej 25% wypróżnień.
- Nieokreślona forma IBS. W tym przypadku zmian konsystencji stolca nie można zaliczyć do żadnej z wyżej wymienionych kategorii.
Leczenie zespołu jelita drażliwego
IBS to schorzenie trudne do jednoznacznego zidentyfikowania pod względem przyczyn. Stąd też leczenie bywa w tym przypadku trudne. Co więcej, przyjmuje się, że IBS jest jednostką niemożliwą do całkowitego wyleczenia. Z pewnością jednak można skutecznie łagodzić objawy choroby i znacząco poprawić swój komfort życia. Konkretne postępowanie zależeć będzie m.in. od tego, z jaką formą IBS mamy do czynienia.
Decyzję o zastosowaniu ewentualnego leczenia farmakologicznego należy zawsze pozostawić lekarzowi specjaliście. Dlaczego? Stosowanie środków przeczyszczających w zaparciowej formie IBS jedynie nasili w dłuższej perspektywie problem. Leki przeciwbiegunkowe to z kolei ryzyko pojawienia się uporczywych zaparć, nasilenia bólu i wzdęć oraz pojawienia się suchości jamy ustnej. Leki rozkurczowe, po które często sięgają pacjenci z IBS, jedynie chwilowo łagodzą dyskomfort oraz ból, nie wpływają jednak zasadniczo na parcie oraz liczbę wypróżnień.
Pamiętaj, że skuteczna terapia ZJN wymaga odpowiedniej farmakoterapii, suplementacji, diety oraz indywidualnych zaleceń żywieniowych, a czasem także psychoterapii. Niewątpliwie dużą rolę odgrywać będzie aktywność fizyczna, zwłaszcza w zaparciowej formie ZJN. Koniecznie musisz zadbać również o odpowiednią ilość i jakość snu.
Zespół jelita nadwrażliwego – badania
Zgodnie z obowiązującymi rekomendacjami, zespół jelita drażliwego należy rozpoznawać na podstawie objawów klinicznych. Dedykowane badania w tym przypadku to najczęściej:
➡ podstawowe badania laboratoryjne krwi
➡ USG jamy brzusznej
➡ morfologia
➡ odczyn Biernackiego (OB) lub badanie białka C-reaktywnego (CRP)
➡ tyreotropiny (TSH)
➡ test przesiewowy w kierunku celiakii
➡ u osób po 50. roku życia — kolonoskopia
Dodatkowo wskazane jest wykonanie badania mikrobiologicznego i parazytologicznego kału, oznaczenie kalprotektyny w stolcu oraz wykonanie testu oddechowego w kierunku SIBO. Diagnostykę rozszerza się w sytuacji pojawienia się objawów sygnalizujących chorobę organiczną.
Bibliografia:
- H. Stolińska – Fiedorowicz: „Jelito drażliwe. Leczenie dietą” Wydawnictwo Zwierciadło, 2018
- „Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne w zespole jelita nadwrażliwego” praca zbiorowa A. Pietrzak, B. Skrzydło-Radomańska, A. Mulak, M. Lipiński, E. Małecka-Panas, J. Reguła, G. Rydzewska, Gastroenterology Review 2018; 13 (4)
- „Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych„, dr hab. n. med. Krystian Adrych, Forum Medycyny Rodzinnej 2018, tom 12, nr 6, 224–233
